Je voeten in het witte zand, de schaduw van een wuivende palmboom en uitzicht op azuurblauw water: als je daar naar op zoek bent, zit je op Puerto Rico goed. Maar er is meer! Om cultuur op te snuiven kun je naar de hoofdstad San Juan afreizen of naar tal van heerlijke oude koloniale dorpjes. Outdoor en groen en een heel ander klimaat vind je in het verrassende binnenland. En wie in de voetsporen van Ricky Martin of Calle 13 wil treden, kan zich uitleven in een swingend nachtleven dat zich grotendeels in San Juan afspeelt. Kortom, het bescheiden Puerto Rico is een land vol diversiteit en als reisbestemming nog nauwelijks bekend bij Nederlanders.
Van Spaanse naar Amerikaanse handen
Oorspronkelijk werd Puerto Rico bewoond door de Taíno-indianen...todat Columbus verscheen tijdens zijn tweede wereldreis in 1493. De huidige eilandbewoners merken echter niet Columbus aan als grondlegger van het huidige Puerto Rico, maar Juan Ponce de León. Laatstgenoemde koloniseerde het eiland in 1508. Zijn onafhankelijkheid op Spanje zou Puerto Rico verkrijgen in 1897. Maar de vrijheid mocht niet lang duren, want slecht een jaar later bezetten de Verenigde Staten het eiland. Daarna zou het nog tot 1917 duren voordat de Puerto Ricanen officieel Amerikaans staatsburgers werden.
Tot op de dag van vandaag blijft de relatie met de VS complex. Puerto heeft de status van 'een niet-geïncorporeerd gebied', maar vormt tegelijkertijd geen staat van de VS. Dit betekent dat het land zijn eigen grondwet en zelfbestuur kent, maar ook dat de Puerto Ricanen niet mogen stemmen bij Amerikaanse presidentsverkiezingen. De gekozen functionaris (een zogenaamde 'resident commisioner') neemt weliswaar plaats in het Congres maar heeft dan weer geen stemrecht. Regelmatig laait de discussie op in Puerto Rico of het eiland niet helemaal onafhankelijk zou moeten worden. Toch lijkt het erop dat de meerderheid van de Puerto Ricanen eieren voor zijn geld kiest. De constructie met de VS zorgt namelijk voor de nodige gelden wat het eiland beduidend welvarender maakt dan veel andere Latijns-Amerikaanse landen. Bij een referendum in 2017 koos maar liefst 97 procent ervoor om een staat van de VS te worden, hoewel met 23 procent de opkomst wel laag te noemen was. De VS voelt er vooralsnog weinig voor om Puerto Rico de 51e staat te maken. Wordt vervolgd.
De afgelopen jaren heeft Puerto Rico het niet gemakkelijk gehad. In 2016 kon Puerto Rico zijn schulden niet langer betalen en in 2017 werd het inmiddels failliete land ook nog eens opgeschrikt door de zwaarste storm sinds 70 jaar: orkaan Maria. Puerto Rico is dan ook door zware tijden gegaan en een aantal toeristische voorzieningen moesten opnieuw gebouwd worden. Het goede nieuws is dat Puerto Rico zijn toeristische infrastructuur voor een groot deel weer heeft opgebouwd. Verder zijn er ook nieuwe ontwikkelingen te melden, zoals ecotoerisme in het gebied Utuado, een van de meest prominente Taíno-erfenissen van het eiland.
San Juan: veelzijdige hoofdstad
San Juan -goed voor een derde van de inwoners van Puerto Rico- is in vele opzichten een opvallende verschijning in de Spaanstalige wereld. De veelzijdige hoofdstad wisselt een perfect onderhouden koloniaal centrum af met luxueuze shopping malls en gelikte hotels, zeg maar een mixi van Latijns-Amerika en VS. Gekenmerkt door imposante forten en een heerlijke baai is het oude centrum (El Viejo San Juan) er een om in te lijsten. Veilig achter de vestigingsmuren, ook door de Nederlanders flink op de proef gesteld, ligt de betoverende oude binnenstad met zijn kleurrijke huisjes, fijne restaurants en rumbarretjes. Maar naast deze oude wereld kent San Juan ook een moderne kant die verrast. Spendeer net als Puerto Ricanen dat doen gerust dagen in het multifunctionele Plaza las Américas - de grootste mall in het Caribische gebied. En al net zo bijzonder zijn de fantastische stranden die binnen de stadsgrenzen van San Juan liggen. Zoals de fraaie witte zandstranden van Condado. En 's avonds ligt er een dampend uitgaansleven op je te wachten verspreid over de oude en nieuwe wijken van de stad. In de meer alternatieve wijk Santurce is street art een van de attracties.
Noordoosten van Puerto Rico: verrassende natuurattracties
Op een kleine 60 kilometer ten oosten van San Juan ligt de grote natuurattractie El Yunque. Dit populaire nationale park van 113 km² - één van de regenachtigste gebieden ter wereld - is het enige regenwoud van de VS. El Yunque herbergt vier bossoorten (bepaald per hoogte) waarin 240 boomsoorten huizen. Ook is er een rijke vegetatie, met bijvoorbeeld 20 soorten orchideeën. Als het gaat om fauna springt de coquí eruit. Deze bruine kikker -die enorm kan kwaken- kwam oorspronkelijk alleen op Puerto Rico voor. Erg bijzonder aan El Yunque is dat je in het hart van het groene woud kunt komen met de auto. Vandaaruit kun je verschillende wandelroutes volgen, naar spectaculaire watervallen en miradores. De hoogste bergtop in het park is El Toro (1065 meter). Bij helder weer kijk je er helemaal uit op de eilanden Culebra en Vieques. Trek zeker een halve dag uit voor El Yunque en zorg voor goed schoeisel en regenkleding; er valt inderdaad zeer veel neerslag!
Maar 30 kilometer oostelijker vinden we een ander uniek Puerto Ricaans natuurgebied: Las Cabezas de San Juan. Dit kustgebied en natuurgebied telt maar liefst zeven ecologische systemen waaronder stranden, koralen, lagunes en mangroves. Mis hier evenmin de 19e eeuwse vuurtoren waar je een adembenemend uitzicht ebtover El Yunque. Bij het park ligt de stad Fajardo dat vooral bekend is als haven voor trips naar de populaire eilanden Culebra en Vieques. 
Culebra en Vieques: paradijselijke eilanden
Op 27 kilometer ten oosten van het vaste land van Puerto Rico is Isla Culebra gelegen. Deze bescheiden archipel bestaat naast het hoofdeiland Culebra uit 23 kleinere eilanden. Culebra herbergt stranden die tot de mooiste van de wereld worden gerekend. De bekendste daarvan is het paradijselijke Playa Flamenco. De enige stad van het eiland, tevens het toeristische hart, is Dewey. Hier zijn veel hotels en bars te vinden, niet zelden gerund door Amerikaanse expats.
Vieques, op 13 kilometer ten oosten van het vaste land, is een stuk groter en authentieker dan Culebra. Vieques kent twee stadjes: Isabel Segunda en Esperanza. Als je aanmeert in de haven zet je je eerste stappen in Isabel Seguan. Strategisch een handige plek om neer te strijken met voldoende toeristische voorzieningen binnen handbereik. Voor betere stranden en vakantiesfeer ga je tien kilometer zuidelijker naar het plaatsje Esperanza. Hier liggen fijne, uitgestrekte en een aantal desolate zandstroken. Na een lange stranddag gaat een ijskoude Medalla van van de stalletjes aan de bescheiden promenade waar ook een aantal hotels zijn gesitueerd, er goed in. Een attractie die niet onvermeld mag blijven is de fosforescerende baai van Vieques waarvan Puerto Rico er in totaal vijf telt.
Noordwesten van Puerto Rico: natuur en wetenschap
Op 53 kilometer ten westen van de hoofdstad San Juan vinden we het bijzondere Playa Mar Chiquita. De afgesloten inham van dit strand is cirkelvormig met slechts een kleine opening tot de omringende open zee. Dit maakt het vooral in de zomerperiode een perfecte plek om te zwemmen of te snorkelen in een van de koralen. Ruim 55 kilometer westelijker vinden we Parque de las Cavernas del Río Camuy. Dit park herbergt één van de grootste grottencomplexen ter wereld. Deze zijn ontstaan door een ondergrondse rivier, de derde grootste ter wereld. Er zijn tours waarmee je in deze populaire Puerto Ricaanse natuurattractie ondergronds kunt gaan, voorafgegaan door een informatieve film over de grotten en het park in het bezoekerscentrum. Een andere attractie van formaat is de Observatorio de Arecibo. Deze bevindt zich midden in het karstgebied van Puerto Rico op 10 kilometer ten zuiden van de plaats Arecibo. Heb ik die niet eerder gezien? De grootste radiotelescoop ter wereld figureerde in de Bondfilm GoldenEye. Hoewel er ook een bezoekerscentrum met informatie en films over het wetenschappelijk onderzoek is, zijn de meeste bezoekers vooral geïnteresseerde in het imposante gestalte van de telescoop.
Centraal-Puerto Rico: bergstadjes en fijne Puerto Ricaanse koffie
Doorsneden door rivieren, op 53 kilometer ten zuidwesten van San Juan in de Cordillera Central, is Barranquitas gelegen. Deze aangename bergstad is bijzonder populair bij Puerto Ricanen. Dit heeft met name te maken met zijn monumenten en de twee politieke zwaargewichten die er liggen begraven: Luis Muños Riviera (zijn huis is nu een museum) en zijn zoon Luis Muños Marín. Zeer onderhoudend om te bezoeken is het jaarlijkse handwerkfestival dat in juli in Barranquitas plaatsvindt. Het festival viert de ambachtstraditie van de stad in een relaxte sfeer met lekkere hapjes en drankjes. 22 kilometer zuidelijker op een hoogte van 731 meter vinden we Aibonito. De hoogstgelegen Puerto Ricaanse stad kent een beduidend koeler klimaat dan elders in het land. De stad is zelfs de trotse recordhouder van de laagst gemeten temperatuur (in 1911) op het eiland: 4 graden. Aibonito staat ook bekend om zijn bloemenfestival, Festival de las Flores. Op 50 kilometer ten westen van Barranquitas vinden we Jayuya. Deze bergstad wordt omringd door drie van 's lands grootste bergtoppen: Cerro de Punta (met 1338 meter de hoogste berg van Puerto Rico), Cerro Tres Picachos (1205 meter) en Cerro Maravilla (1205 meter). Jayuya vormt het hart van Puerto Rico's koffiegebied waar zich een aantal authentieke koffie haciendas bevinden die koffieliefhebbers niet aan zich voorbij laten gaan. 
Zuidkust: het traditionele Ponce en archeologische vindplaatsen
Gelegen op 117 kilometer ten zuidwesten van de hoofdstad bevindt zich Ponce. De tweede van Puerto Rico verschilt in vele opzichten van San Juan. De Parel van het Zuid voelt provincialer en Spaanser. De bezienswaardigheden bevinden zich vooral aan het weelderige Plaza Las Delicias. Daar vind je een prominente kathedraal en niet minder opvallend, het knalrode Parque de Bombas. Het oude brandweergebouw kunnen we een van Puerto Rico's opmerkelijkste gebouwen noemen. Dat heeft alles te maken met de bonte kleuren en de mengeling van Moorse en Victoriaanse stijlen. Aan hetzelfde plein vind je ook 's lands bekendste ijszaak, dus grijp je kans. Ponce telt ook de nodige musea. Verder is er de levendige strandpromenade, Paseo Tablado La Guancha. Je strijkt hier neer in een van de visrestaurants voor de lokale specialiteit bacalaitos. Misschien wel de grootste attractie van Ponce is het carnaval idie de stad in februari volledig op zijn kop zet.
Iets buiten Ponce bevindt zich de bekendste archeologische vindplaats van de Antillen: Centro Ceremonial Indígena de Tibes. Hier kun je de opgegraven balspelplaatsen bekijken die teruggaan tot 1000 jaar voor de komst van Columbus. Op 60 kilometer ten westen van Ponce vinden we het slaperige La Parguera. De fosforescerende baai en de voor de kust zwevende eilandjes zijn ware toeristentrekkers. Ook voor watersporten ben je hier aan het juiste. Goed om te weten. In het rustige Parguera komt leven in de brouwerij tussen april en september. Dan zetten Puerto Ricanen en toeristen het er op een drinken in de kleine hoofdstraat.
Westkust: studentenstad Mayagüez en surfbestemming Rincón
Op 32 kilometer ten noordwesten van Parguera vinden we Mayagüez. De grootste stad aan de westkust. De derde stad van het land kent geen echte toeristische bezienswaardigheden, maar als je gaat voor een onderdompeling in het Puerto Ricaanse studentenleven en de reggaetoncultuur ver buiten de gebaande toeristische wegen, dan ga je je hier wel vermaken. Met het ontbreken van een vaste busverbinding is het daarentegen nog niet zo makkelijk om er zonder eigen vervoer te komen. Microbusjes of een deal maken met een taxi of automoblist kunnen uitkomst bieden.
Op 23 kilometer ten zuidwesten van Mayagüez ligt het onderschatte San Germán. Dit fijne koloniale stadje met zijn aantrekkelijke historisch centrum -met smalle straatjes en weelderige panden- wordt vreemd genoeg vaak over het hoofd gezien door toeristen. Een bezienswaardigheid hier is ook Museo Porta Coeli, de oudste kerk buiten San Juan. De kerk fungeert nu als een museum met religieuze kunst. Op 21 kilometer ten noorden van Mayagüez is Rincón de meest toeristische plek aan de westkust. Reizigers komen vooral af op de surfstranden die tot de beste van Puerto Rico behoren. De surfhoofdstad van Puerto Rico kent een passende relaxte vibe met genoeg uitgaansplekken. Op 20 kilometer voor de kust van Rincó ligt Isla Desecho. Een beschermde archipel en een populaire snorkelplek.
Salsa en Bacardí
Hoewel salsa (waarschijnlijk) zijn oorsprong kent in Cuba is het duidelijk dat Puerto Rico er ook iets mee heeft. Puerto Ricanen -zowel binnen als buiten Puerto Rico- hebben nogal wat invloed gehad op deze dynamische dans- en muziekvorm. Zo is de bekende New York salsa grotendeels ontwikkeld door Puerto Ricanen. Hiertoe behoort de legendarische Tío Puente, die we kennen als componist van de ultieme Latin klassieker 'Oye Como Va'. Logisch dus dat een van de grootste salsacongressen -het Puerto Rico Salsa Congress- jaarlijks plaatsvindt in San Juan.
En salsa gaat, in ieder geval recreatief, natuurlijk prima samen met rum. Een ander bekend exportproduct van Puerto Rico. Wie kent niet Bacardi (Bacardí zeggen we in het Spaans) mag dan oorspronkelijk afkomstig zijn uit Cuba, na de revolutie haalde de familie Bacardí het hele bedrijf weg uit Cuba. De rest is history. Bacardí één van de belangrijkste bedrijven van Puerto Rico en het bekendste rumbedrijf ter wereld. Goed nieuws voor rumliefhebbers, de rumfabriek in San Juan bezoek je gratis. Voor wie het goed smaakt, kan in dit rummuseum deelnemen aan rumtours en proeverijen. Of tik een flesje Bacardí op de kop op de luchthaven!
Feitjes
Grootte: 9.104 km² (0,24 keer Nederland)
Inwoners: 3.2 miljoen
Hoofdstad: San Juan
https://www.spaanstaligewereld.nl/reizen-san-juan/puerto-rico/latijns-amerika/