Plaza de Armas is het toeristisch hart van Cusco. Het weidse plein wordt gedomineerd door Spaanse gebouwen als kerken en statige panden met zuilengalerijen die nu horecazaken huizen. Tot de meest prominente gebouwen aan het centrale plein behoren de enorme kathedraal en Iglesia de la Compañía de Jesús. Toch is de Andes-cultuur nog volop proefbaar dankzij de inheemse bevolking en het karakteristieke Andesgebergte op de achtergrond.
Kathedraal
De kathedraal van Cusco werd in twee fasen gebouwd. N aast de huidige kathedraal werd in 1539, op de plek van een oude Inca-tempel eerst Capilla del Triunfo gebouwd. De 'Kerk van de Triomf' is een expliciete verwijzing naar de overwinning op de Inca's. In 1559 werd vervolgens begonnen met de bouw van de kathedraal boven op het paleis van Inca Viracoacha. Aan de linkerkant staat overigens nog Iglesia de Jesús María, een kerk die in 1733 werd voltooid. In renaissance-stijl herbergt de kathedraal verschillende bezienswaardige plekken. Zoals de grote kunstcollectie met 400 schilderijen van de gerenommeerde Cusco-school, waarvan 'Het laatste avondmaal' van de kunstenaar Marcos Zapa de hoofdattractie is. Een andere grote trekpleister is het hoofdaltaar gemaakt van Boliviaans zilver. Of vergaap je aan het schitterend bewerkte houtwerk. Mis evenmin El Señor de los Temblor. De Heer van de Aardbevingen (ook bekend als de Zwarte Christus) wordt elk jaar met Pasen in processie door de stad geleid.
Iglesia de la Compañía de Jesús
Dicht bij de kathedraal bevindt zich Iglesia de la Compañía de Jesús. De kerk staat op de plek waar het paleis van de 11e en laatste Inca (Huayna Cápac) stond. In 1571 werden aangevangen met de jezuïetenkerk met als doel er de mooiste kerk van Cusco van te maken. Ondanks de bezwaren van de bisschop zijn de jezuïeten daarin ruimschoots geslaagd. Ze geldt niet alleen als de fraaiste kerk van Cusco maar wordt ook aangemerkt als één van de best geslaagde voorbeelden van koloniale barokarchitectuur in Amerika. De bouw van de kerk (tussentijds onderbroken door de aardbeving van 1650) zou ruim 100 jaar in beslag nemen. Binnen vormt het met goud beladen hoofdaltaar (de grootste van Peru) een ware trekpleister. Ook de houten kansel en een aantal schilderijen van de Cusco-school zijn zeer bezienswaardig.
Santa Catalina-klooster
Op een paar honderd meter ten zuidoosten van de Plaza de las Armas in een zijstraat staat Iglesia y Monasterio de Santa Catalina. In de tijd van de Inca's stond hier Acllahuasi. In het Huis van de Uitverkoren Vrouwen leefden een paar duizend vrouwen die in dienst stonden van de Inca en de elite. Hun opleiding bestond behelsde o.m. het maken van chicha-bier. In 1610 werd het huidige Santa Catalina-klooster gebouwd in renaissancestijl uitgerust met romaanse bogen. In het klooster annex museum kun je goed zien hoe de nonnen in de tijd van de Spanjaarden leefden. Overigens valt het klooster in het niet bij het kolossale gelijknamige klooster in Arequipa, mocht je toevallig nog die kant opgaan.
Tempel van de Zon / Santo Domingo klooster
Gebouwd in het midden van de 15e eeuw ten tijde van de 10e Inca Túpuc Yupanqui ter ere van Inti (god van de zon) was Templo del Coricancha de belangrijkste Inca-tempel Dat blijkt wel uit de enorme hoeveel goud (700 gouden platen!) waarmee de Zonnetempel was uitgerust. De vensters waren zo gebouwd dat de zon de edelmetalen in vol ornaat liet blinken. De Spanjaarden bouwden boven op deze heilige Inca-plek het klooster Santo Domingo waardoor alleen het vernuftige steenwerk bewaard is gebleven.
San Blas-wijk
De pittoreske San Blas-wijk wordt gekarakteriseerd door steile, smalle straatjes en kunst- en ambachtswinkeltjes. Loop vanaf Plaza de Armas omhoog naar Calle Suecia richting Cuesta San Blas en je hebt de sfeer gelijk te pakken. Let ook op de robuuste Inca-muren die nog in diverse straatjes overeind staan ondanks de aardbevingen. Als je helemaal naar boven loopt, dan wacht je een prachtig uitzicht over Cusco.
Iglesia de San Blas
De grote trekpleister van de San Blas-kerk is de kansel, een fraai staaltje barok houtsnijwerk. Men vermoedt dat deze bescheiden kerk in 1544 werd gesticht.
Musea Cusco
Museo de Arte Precolumbino
De permanente collectie van dit museum omvat 450 precolumbiaanse stukken die een periode bestrijken van 1250 v.Chr. tot 1532. Er zijn verschillende zalen met thema's als keramiek, goud en sculpturen. Het gebouw bevindt zich op de plaats waar het ceremoniële hof van de Inca's stond. In 1580 werd het pand ingelijfd door de conquistador Alonso Días.
Museo Inka
Dit bescheiden museum omvat een Inca-verzameling van circa 10.000 stukken. Hiertoe behoren mummies, textielwerken, juwelen en doodskoppen. Daarnaast zijn er ook stukken van pre-Incabeschavingen. Het museum is gevestigd in het Admiraalspaleis, een van de mooiste koloniale huizen van Cusco. Museo Inka bevindt zich aan de Calle Cuesta del Almirante op een paar honderd meter ten noordoosten van de Plaza de Armas. Al vanaf 08:00 uur open; entree 10 sol.
Omgeving Cusco
Sacsayhuamán
Dit grootse archeologische Inca-complex bevindt zich op een hoogte van 3700 meter op twee kilometer ten noorden van Cusco. Het kan te voet bereikt worden via een steile klim. Het complex van Sacsayhuamán werd vermoedelijk in de 15e eeuw voltooid. Gezien zijn ligging (uitkijkend op Cusco en de omringende bergen) en zijn versterkte terrassen en wachttorens fungeerde Sacsayhuamán hoogstwaarschijnlijk als fort. De stenen die gebruikt werden voor het bouwen van de terrassen (met een hoogte van wel 5 meter!) worden beschouwd als de grootste stenen die ooit gebruikt werden voor een pre-Hispaans bouwwerk. Opmerkelijk is dat deze zonder cement werden aangebracht. Naast de militaire functie had het complex ook andere doeleinden. Zo werd het centrale plein voor ceremoniën en als opslagplaats gebruikt. Na de Spaanse verovering werden de stenen van de muren gebruikt voor de bouw van verschillende Spaanse gebouwen in de stad. Op 24 juni is Sacsayhuamán het decor van het zonnewendefeest Inti Raymi waarmee de Inca-traditie wordt voortgezet.
Machu Picchu
Er zijn feitelijk twee mogelijkheden om vanuit Cusco in Machu Picchu: per trein of via de Incatrail. Wie niet houdt van hiking of simpelweg krap in z'n tijd zit, kan beter kiezen voor de treinvariant. In drie uur sta je dan in Aguas Calientes, het dichtstbijzijnde plaatsje bij Machu Picchu. Vanaf dit toeristenplaatsje leg je het laatste stukje naar Machu Picchu per bus af, hoewel je ook kunt gaan lopen. De treinreis alleen al (dwars door de Heilige Vallei) is een onvergetelijke ervaring. Het is aan te bevelen om de entreekaarten van te voren in Cusco te kopen. Alvast in de stemming komen? Bezoek dan in Cusco Museo Casa Concha waar 360 stukken van Machu Picchu staan die geretourneerd zijn door de Yale Universiteit.
Inca-pad
Cusco ligt ook strategisch ten opzichte van de Inca-trail. De naam verwijst naar het pad zoals ooit aangelegd door de Inca's in de Heilige Vallei die uitmondt in Machu Picchu. Hoewel de afstand maar 33 kilometer is, staan er voor de klassieke Inca-trail vier intensieve dagen. Dat vanwege alle kronkels en toppen die genomen moeten worden. Drie zaken om in je achterhoofd te houden. Boek de Inca-trail ruim op tijd (minimaal zes maanden en soms zelfs een jaar van te voren!). Selecteer een betrouwbare organisatie (er zijn enorm veel bureaus en tussenpersonen). En denk goed na over de periode dat je de Inca-trail wilt lopen (het droogseizoen van juni tot augustus is het populairst vanwege het heldere weer).
Outdoor
De omgeving van Cusco biedt volop mogelijkheden om outdoor te beoefenen. Denk dan aan mountainbiken, raften, trekking en paragliding. Als je een excursie boekt dan is het om veiligheidsredenen altijd aan te bevelen om voor kwaliteit te gaan ondanks de prijzenoorlog tussen de verschillende aanbieders.